ក្រៅពីស្ថាបត្យកម្មប្រពៃណី និងក្បូរក្បាច់រចនាបទដ៏ប្រណិត វត្ត Khmer ទាំងឡាយថែមទាំងត្រូវបានតុបតែងលម្អដោយពណ៌សម្បុរយ៉ាងត្រចះត្រចង់ បង្កើតបានទៅជាបរិយាកាសដ៏ភ្លឺចិញ្ចាច ទាក់ទាញអារម្មណ៍នៃភ្ញៀវទេសចរទាំងឡាយមកចូលរួមទស្សនា និងគោរពបូជា។
វត្តសិរីសុខុមសង្គមមានជ័យ ស្រឡូង (ស្រុក Mỹ Xuyên ខេត្ត Sóc Trăng) ភាពលេខធ្លោរបស់វត្តនេះគឺព័ណ៌សម្បុរដែលផ្សាភ្ជាប់ជាមួយបំណែកនៃអម្បែងដីឥដ្ឋកអស់រយៈកាលរាប់រយពនា់ឆ្នាំមកហើយ។
ធ្វើដំណើរតាមបណ្តាខេត្ត ក្រុងមួយចំនួននៃវាលរាបទន្លេគីវឡុង មានវត្ត Khmer ជាច្រើនត្រូវបានតុបតែងលម្អរំលេចដោយព័ណ៌យ៉ាងចុះសម្រុងគ្នា។ អាស្រ័យធាតុពិតនេះហើយ ក៏បានបង្កើននូវភាពអស្ចារ្យ ក៏ប៉ុន្តែមិនបានធ្វើឱ្យបាត់បង់ភាពដើមនោះទេ។
ព្រះវិហារវត្តសំរោង ស្ថិតនៅ (សង្កាត់៥ ក្រុង Sóc Trăng ខេត្ត Sóc Trăng) តែងមានភាពឧឡារិកដោយភ្ញៀវទេសចរណ៍ជិតឆ្ងាយទាំងឡាយអញ្ជើ្មកទស្សនា និងគោរពបូជា។
នៅវត្តបទុមវង្សា សំរោង ថែមទាំងមានសក្យមុនីចេតិយដ៏ស្រស់ស្អាតទៀតផង។
ក្រៅពីព័ណ៍ទាំងពីរតាមបែបប្រពៃណី ដែលយើងនិយមបានឃើញក្នុងលក្ខណៈនៃស្ថាបត្យកម្មរបស់ Khmer នៅតាមនានាវត្ត រួមមានដូចជាព័ណ៌វត្ត Khmer៖ ពណ៌លឿង និងក្រហម បណ្តាវត្ត Khmer នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ក៏ត្រូវាបនតុបតែងលម្អយ៉ាងច្រើនព័ណ៌ផងដែរ៖ ព័ណ៌ផ្កាឈូក បៃតង ឬក៏ចេតិយដែលមានលាបព័ណ៌ប្រាក់ជាដើម បង្កើតបានទស្សនីយភាព និងការលេចធ្លោយសម្រាប់វត្តនីមួយៗផងដែរ។
វត្តក្រាំងក្រូច (Hàng Còng) ស្ថិតនៅស្រុក Tri Tôn ខេត្ត An Giang ប្រកបដោយព័ណ៌ផ្កាឈូកយ៉ាងស្រស់ស្អាត។
វត្តជុំប្រាសាទ ( Rạch Cui) ប្រកបដោយព័ណ៌ក្រហមចម្រុះនិងព័ណ៌លឿង ដែលាមនទីតាំងស្ថិតនៅឃុំ Khánh Bình Đông ស្រុក Trần Văn Thời ខេត្ត Cà Mau។
ទោះបីជាព័ណ៌បែបណាក៏ដោយ វត្ត Khmer នូវតែរក្សាភាពដើម ដែលពោរពេញដោយវណ្ណកម្មសិល្បៈដែលផ្តើមពីទេពកោសល្យផ្នែកខាងវិចិត្រសិល្បៈរបស់ Khmer ជាកន្លែងសម្រាប់អភិរក្សនូវតម្លៃវប្បធម៌ប្រពៃណីសម្រាប់គ្រប់ជំនាន់៕
Hữu Nghĩa